-
1 тигез булу
быть (стать) ра́вным -
2 тигез
1. прил.1) ро́вный; гла́дкийтигез дала — ро́вная степь
тигез су өсте пыяла төсле тигез — пове́рхность воды́ гладка́, сло́вно стекло́
тигез юлдан барганның аягы сынмас — (посл.) на ро́вной доро́ге но́гу не слома́ешь
2) ро́вный; равноме́рный, одина́ковый во всём продолже́ниитигез сулыш — ро́вное, равноме́рное дыха́ние
тигез хәрәкәт — равноме́рное движе́ние
3)а) равны́ ме́жду собо́йкөчләр тигез түгел — си́лы не равны́
бармаклар да тигез түгел — да́же па́льцы не равны́
б) мат. ра́вен чему́тигезләмәнең ике кисәге дә нульгә тигез — о́бе ча́сти уравне́ния равны́ нулю́
в) ра́вный, равнорассма́триваемыйкай җирдә көчле белән көчсез тигез? — где э́то си́льный и сла́бый мо́гут быть ра́вными?
тигез биеклектә — равновысо́кий; равновысо́кие
тигез кырлы — равносторо́нний
тигез зурлыктагы — равновели́кий
2. нареч.тигез тизләнешле — равноуско́ренный
1)а) ро́вно, равноме́рнотигез яну — равноме́рно горе́ть
б) ро́вно, одина́ково (по всей длине, площади, объёму)тигез эрләнгән — ро́вно пря́дено ( о нитке)
тигез юнылган агач — ро́вно обтёсанное де́рево
тигез буялган — ро́вно, одина́ково закра́шенный
2) вро́вень ( с чем)җир белән тигез — вро́вень с землёй
3) дру́жно; сра́зу все вме́сте; см. тж. тиңтигез үсү — дру́жно расти́
тигез шыткан үрентеләр — дру́жно поше́дшие ростки́
•- тигез булу••тигез гомер — счастли́вая супру́жеская жизнь (без преждевременной смерти одного из супругов, без разрывов, разводов и т. п.)
тигез гомер итү — быть счастли́вым в супру́жестве
тигез гомер итегез! — бу́дьте сча́стливы! ( пожелание новобрачным)
тигез хокуклы — см. тиңхокуклы
- тигез күрүтигез холыклы — уравнове́шенный, с уравнове́шенным хара́ктером
- тигез тормыш -
3 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
4 бар
I предик.; сл.1) есть, суть; име́ется в нали́чии; налицо́бармы бездә мөмкинлекләр? бар! — име́ются ли у нас возмо́жности? име́ются!
бүген минем эшем бар — сего́дня у меня́ есть де́ло ( я занят)
••аты барның канаты бар, сыеры барның сые бар — посл. у кого́ есть ло́шадь (име́ющий ло́шадь), крыла́т, у кого́ есть коро́ва (име́ющий коро́ву), бога́т (букв. име́ет я́ства)
колагы бар ишетсен, күзе бар күрсен! — погов. име́ющий у́ши да слы́шит, име́ющий глаза́ да ви́дит
б) сущ. на-лык/-лек в притяж. ф. ведь (обы́чно) каков ведь быва́ет, что; изве́стно, что каков (каково) во́дится, имее́тсяҗирнең суыклыгы бар — земля́-то ведь холодна́; земля́ быва́ет холо́дной
усаллыгың бар инде (синең) — да уж, крут твой нрав; насчёт кру́тости нра́ва, то э́то, коне́чно, тебе́ не занима́ть: она́ за тобо́й во́дится (у тебя́ име́ется)
в) прич. на -(ы) рлык/ -(е)рлек в притяж. ф. в состоя́нии; могу́ (мо́жешь, мо́жет и т. д.)биесәм биерлегем бар — е́сли захочу́ пляса́ть - я в состоя́нии пляса́ть
мактанырлыгы да бар — он мо́жет (впра́ве) и похва́статься (т. е. имеет чем похвастаться)
г) имя действия на-у/-ү в притяж. ф. возмо́жно, что; о́чень мо́жет быть (ста́ться), что; мо́жно идошманның һөҗүм итүе бар — возмо́жно, что враг нападёт
бүген кунак килүе бар — о́чень мо́жет ста́ться, что сего́дня бу́дут го́сти
урманда адашуың бар — в лесу́ мо́жно (букв. мо́жешь) заблуди́ться
д) прич. на -асы/-әсе, -ыйсы/-исе в притяж. ф. (обяза́тельно) на́до; предстои́т; необходи́мо чтокалага барасым бар — мне на́до съе́здить в го́род
экзамен бирәсе бар — предстои́т сдава́ть экза́мены
е) прич. на -ган/-гән, -кан/-кән в притяж. ф. что де́лал/сде́лал когда-тоаның Мәскәүдә булганы бар — он когда́-то быва́л в Москве́
яулыгымны җилфердәтеп йөргәнем бар — ( песня) ходи́ла я когда́-то с развева́ющимся платко́м ( на голове)
3) в знач. сущ. в притяж. ф.а) см. барлык; прису́тствие, существова́ние, нали́чностьмин синең барыңны белмәдем — я не знал, что ты прису́тствуешь
гомерем булса онытмамын, җир шарында син барын — ( песня) пока я жив, не забу́ду, что ты существу́ешь на земле́
б) в притяж. ф. 3 л.; ед. бары всё, что есть (в нали́чии); всё нали́чноехәзинәдә бары — всё, что есть в закрома́х
бары белән байга сан — посл. чем бога́ты, тем и ра́ды (букв. всем тем, что име́ем, мы равны́ богате́ям)
4) в знач. нареч. в косв. п.; ед. ч.а) в ф. барга в си́лу нали́чия (чего́) потому́, что име́ется (что-л.)••һәрбер карга каркылдый көче барга — посл. ка́ждая воро́на ка́ркает потому́, что име́ется у неё си́ла
б) в ф. барда при нали́чии (чего́) в прису́тствии (кого́)••оста барда кулың тый, остаз барда телең тый — посл. при ма́стере не стара́йся показать своё уме́ние, при наста́внике не распуска́й свой язы́к
в) в ф. барында пока́ есть (существу́ет, в нали́чии) (кто, что)җан барында ир көрәштән качармы? — пока́ душа́ в те́ле, настоя́щий мужчи́на ра́зве увильнёт от борьбы́?
5) в знач. прил. име́ющийся, нали́чный, действи́тельно существу́ющий••бар нәрсә балдан татлы — посл. име́ющаяся вещь (то, что име́ешь) доро́же всего́ (букв. сла́ще мёда)
чын мәхәббәт бар эш ул — ( песня) настоя́щая любо́вь действи́-тельно существу́ет
•- бар булу- бар иде
- бар итү••- бар икән II сущ.1) доста́ток, бога́тство••бар өстенә бар, май өстенә бал — посл. доста́ток к доста́тку не обу́за (букв. что мёд пове́рх ма́сла)
2) бога́тый, иму́щий••III мест. опред.барга бәла күренмәс — посл. иму́щий не ви́дит беды́ (т. к. это его мало касается)
1) весь, всё, всябар ышанычым — вся моя́ наде́жда
бу дөньяда бар кеше дә нигә тигез булмаган? — ( песня) заче́м в э́том ми́ре все лю́ди не равны́?
2) в препозиции к причастию на -ган/-гән в притяж. ф. барганы (барганым, барганың и т. п.) всё, то и де́ло; то́лько и..., что осо́бенно; всё вре́мябар белгәне — то́лько и зна́ет, что..., то́лько тем и занима́ется, что...
бар булганы — то́лько и состои́т из...
бар курыкканы — то, чего́ он осо́бенно (всё вре́мя) бои́тся, э́то...
бар уйлаганым син генә — о тебе́ то́лько и ду́маю; всё вре́мя о тебе́ и ду́маю
•- бар да- бар кадәр
- бар кебек IV сущ.V сущ.; физ.кафе-бар хадиме — ба́рмен, слу́жащий в ба́ре
-
5 хокуклы
прил.правомо́чный, полномо́чный; облечённый права́ми, с пра́вом (на что-л.); -пра́вныйхокуклы кеше — лицо́, облечённое права́ми
ялга хокуклы — облада́ющий пра́вом на о́тдых
тигез хокуклы — равнопра́вный
тулы хокуклы — полнопра́вный
хокуклы булу — быть правомо́чным (правоспосо́бным)
См. также в других словарях:
тигезлек — 1. Тигез булу сыйфаты 2. Тигез өслек; тигез урын. Чагыштырмача тигез рельефлы географик өлкә 3. Бер үк сызыкта булу; бер берсенә үлчәм, зурлык, күләм яки тормыш ягыннан тиң булу 4. Бер үк хокук; бер үк дәрәҗә; тиңлек 5. мат. Бердәйлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төз — с. 1. Кыегаймаган, кәкрәймәгән, туры (күбесенчә вертикаль нәрсәләр тур.) рәв. Кыегаймыйча, бөкрәймичә, иелми бөгелми 2. Бер юнәлештән чыкмаган, бөгелмәгән, тигез, туры сузылган. рәв. Кәкрәймичә, тигез, туры 3. Кытыршысыз, тигез, чокыр чакырсыз 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тигезсезлек — 1. Тигезсез булу. тигез булмаган урын 2. Бөтен дәвамында билгеле бер үлчәме тигез булмау күренеше 3. Үзара тигез булмау; гаделсезлек 4. мат. Санлы зурлыкларның берсе (бер группасы) икенчесеннән (икенче группасыннан) зуррак яки кечерәк булуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тап — I. 1. Тигез өслектә яки җирлектә төс ягыннан аерылып торган нокта яки кечерәк мәйданчык 2. күч. Җитешсезлек, кимчелек, дефект, гөнаһ, хата. ТАП ТӨШҮ (ТӨШЕРҮ) – Әхлак бөтенлегенә яки абруйга зыян килү. II. ТАП – 1. Бер айгыр җитәкчелегендә йөргән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шомару — 1. Ышкылудан, күп юылудан яки майланудан шома хәлгә килү. Сырлар, җыерчыклар бетү 2. Йөри йөри тигез хәлгә килү, такыраю (юл тур.) 3. күч. Кабатлау, күп күнегүләрдән соң нин. б. эшкә остарып китү. Телгә, сүзгә, сөйләргә остару 4. күч. Күпне күрү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чайкау — I. 1. Юыла торган әйбернең керен, пычрагын, сабынын бетерер өчен чиста суга батырып бер яктан икенче якка йөртеп юу 2. Дезинфекцияләү, чистарту яки дәвалау максаты белән юу (мәс. авызны). II. ЧАЙКАУ – 1. Гаҗәпләнү, риза булу, хуплауны һ. б. ш.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шаулау — 1. Кычкырып сөйләшү, гөжләү. Кешеләр яки башка тереклек ияләре тавышыннан билгеле бер урынның гөжләп, шау гөр килеп торуы тур. 2. Моторлар һәм гомумән машиналарның эш процессында тигез тавыш чыгарып торулары. Уты янып торган самавырның гөжләп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юанлык — 1. Юан булу сыйфаты 2. Йомры нәрсәнең аркылы кисеме, диаметры төрлечә юанлыктагы морҗалар 3. ЮАНЛЫГЫ, ЮАНЛЫГЫНДАГЫ – Аркылы кисеме, диаметры алдагы сүз белдергән нәрсәнекенә тигез булган бүрәнә юанлыгы торба … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
